De sfinx is een mythologisch wezen dat voorkomt in diverse culturen, zoals de Egyptische, Griekse, Assyrische, Indische en Babylonische. Ook in landen als Thailand en Sri Lanka kent men de sfinx als mythologisch figuur. In de Egyptische mythologie wordt de sfinx meestal afgebeeld als half man (hoofd) en half leeuw (lichaam). Er bestaan ook zogenaamde criosfinxen, die zijn afgebeeld met een ramskop en die gewijd zijn aan de goden Amon en Chnoem. In de Griekse mythologie wordt de sfinx meestal afgebeeld als half vrouw en half adelaar. Soms wordt de Griekse sfinx echter ook wel afgebeeld als een wezen met het lijf van een leeuw en het bovenlichaam van een vrouw, maar dan goudgeel. In de Griekse mythologie is de sfinx dus vrouwelijk en bovendien gevleugeld. Ook de Indische mythologie kent de sfinx overigens: daar staat dit fabelwezen bekend als purushamriga (‘mens-dier’).
Wij hebben als fabelwezen in ons park gekozen voor de Egyptische sfinx, maar willen in deze tekst ook wat vertellen over de sfinxen uit andere mythologieën. In de Egyptische mythologie is de sfinx een wachter, die bovendien wordt gebruikt om vijanden angst aan te jagen. De sfinx wordt in Egypte vereenzelvigd met Horus, de zon of de farao zelf. In het oude Egypte wordt de sfinx ‘Harmakhis’ genoemd.
De grote sfinx van Gizeh is wereldberoemd. In de zesentwintigste eeuw voor Christus is de sfinx ter plaatse uit een rots gehouwen. Het beeld is ruim zeventig meter lang en twintig meter hoog en stelt een liggende leeuw voor met het hoofd van farao Chefren, voor wiens piramide hij op wacht ligt.
Thoetmosis was eens na een intensieve jacht in de koele schaduw tussen de voorpoten van de sfinx gaan zitten. Toen hij in slaap viel, verscheen Chefren in een droom aan hem en hij beval hem het woestijnzand weg te halen dat de sfinx in de loop der eeuwen gedeeltelijk had bedolven. Als Thoetmosis dat zou doen, zou de troon van Egypte zijn beloning zijn. Deze voorspelling kwam uit en Thoetmosis werd een machtige farao die over zijn land regeerde.
Een hardnekkig verhaal dat de kop op blijft steken, is dat het de schuld van Napoleon is dat de grote sfinx van Gizeh geen neus meer zou hebben: de Franse veldheer zou opdracht gegeven om zijn kanonnen op de sfinx te richten en er vervolgens zijn neus afgeschoten hebben. Uit oudere bronnen blijkt echter de grote sfinx van Gizeh al veel eerder zijn neus zou zijn verloren.
Er is veel discussie onder geleerden over de vraag of de oorspronkelijke grote sfinx van Gizeh nu wel of geen baard zou hebben gehad. De meest gangbare theorie is nu dat de baard later door een Egyptische farao aan de sfinx is toegevoegd en dat deze baard bij het oorspronkelijke ontwerp niet aanwezig zou zijn geweest.
De Griekse sfinx verschilt in veel aspecten van de Egyptische. De Egyptische sfinx is mannelijk en het symbool van de onsterfelijke koninklijke macht. De Griekse sfinx is echter vrouwelijk, wreed en bloeddorstig. Het Griekse woord ‘strinx’ of ‘sfinx’ betekent dan ook ‘wurger’.
Deze Griekse sfinx houdt zich op bij de toegangsweg tot de Griekse stad Thebe. Zij geeft voorbijgangers een raadsel op en als de voorbijganger het antwoord niet weet, wordt hij gedood en opgegeten. Oedipus is de sfinx uiteindelijk te slim af en lost het raadsel op, waarna zij zich woedend te pletter stort in het ravijn en de stad Thebe van dit monster is bevrijd.
Een centaur is een paardmens uit de Griekse mythologie. Een centaur heeft voor driekwart het lichaam…
Enkele seconde geleden
Een weerwolf is een mythologisch figuur dat vooral in de Europese folklore voorkomt. Een weerwolf is…
Enkele seconde geleden
De yeti (ook wel migyur, yeren of verschrikkelijke sneeuwman genoemd) zou volgens de verhalen een re…
Enkele seconde geleden
