Internationaal koralencongres

Van 16 tot en met 21 april jongstleden werd het ‘1^ste Internationale Symposium over het houden van koralen in publieksaquaria’ gehouden in het nieuwe congrescentrum van Burgers’ Zoo. Dit symposium werd bezocht door ruim 150 vooraanstaande wetenschappers en aquariumspecialisten uit 22 landen. Het congres was het derde in een reeks. Voorgaande symposia hadden zich gericht op haaien en roggen in gevangenschap (Orlando, 2000), gevolgd door een tweede congres over waterkwaliteit en filters in aquaria (Lissabon, 2004). Het doel van het congres in Burgers’ Zoo was specialisten van over de hele wereld een overzicht te laten geven van de verschillende aspecten van het houden van koralen in gevangenschap. Ruim 50 lezingen over uiteenlopende onderwerpen werden gepresenteerd (zie ook www.coralhusbandry.org). Deze overzichten zullen later gepubliceerd worden in een boek. Er is veel geschreven over koralen in aquaria, zowel door de soms zeer professionele hobbysector als in de publieksaquariumsector en de wetenschappelijke wereld. Toch is er vraag naar een uitgebreid overzicht van deze informatie.

Het eerste deel van het congres richtte zich vooral op het koraal als dier. Basale informatie over biologie, voeding, groei en ziektes werd  gegeven. Naast een literatuuroverzicht en verslagen van eigen ervaringen zijn er ook inventarisaties gepresenteerd  van informatie van publieke aquaria om alles zo compleet mogelijk te maken. Waarom zou je immers iedere keer het wiel zelf uitvinden als een probleem ergens anders ook al eens is opgelost of aangepakt?

Een tweede sessie richtte zich op de problematiek van grote koraalrifaquaria, met een volume vanaf 100.000 liter, welke een trend zijn geworden  in de moderne publieke aquaria. Het grootste koraalrifaquarium van de wereld staat in Townsville, Australië, gevolgd door ons eigen koraalrifaquarium in Burgers’ Ocean. De twee verschillen overigens sterk qua management. Zo heeft het Australische aquarium geen dak en natuurlijk zonlicht,  en vaak zelfs  teveel, terwijl in Arnhem het meeste licht  via kunstverlichting moet worden verzorgd. Vers zeewater wordt in het Townsville Aquarium zo uit de zee gehaald, waar men veel last heeft van vervuiling door nabij gelegen industrie, terwijl in Burgers' juist een gesloten systeem staat met zeer weinig waterverversing en dat daardoor weer een eigen problematiek kent. Dit zijn slechts twee voorbeelden. Vele andere uitdagingen kwamen ter sprake tijdens het congres met bijbehorende mogelijke oplossingen.

Koraalkweek en natuurbescherming

Koraalriffen bevinden zich vooral in de tropische zeeën in zeer schoon zeewater. Koralen vormen de basis van een koraalrif waar een uitgebreid ecosysteem in leeft. Ruim 100 miljoen mensen zijn direct afhankelijk van koraalriffen, voor visserij, voeding en toerisme. Ook zijn koraalriffen belangrijke bufferzones voor kustlijnen. Helaas wordt 40 tot 60% van de riffen over de wereld bedreigd. Belangrijk is de klimaatsverandering, die als één van de belangrijkste oorzaken wordt gezien voor “coral bleaching”: het wit worden van de koralen. Dit wordt veroorzaakt door het afsterven van de algen waar het koraal mee samenleeft en die voor de voeding van de koralen zorgen. Zonder deze algen sterft het koraal massaal af. Zo is in 1998 naar schatting 15% van alle riffen ter wereld verloren gegaan door El Nino, die extreem hoge watertemperaturen veroorzaakte. Overbevissing, aanvoer van sediment, vervuiling (eutrofiering) en ontwikkeling van kustregionen zijn andere aspecten die het aantal koraalriffen drastisch laat afnemen. Vier sprekers uit Japan, Mexico, Amerika en Israël gaven voorbeelden van koralen die teruggezet zijn in beschadigde koraalriffen. Koraalrifrestauratie was een belangrijk discussiepunt tijdens het congres. Waarom zouden we restaureren als de oorzaak van het verdwijnen van het rif nog niet bekend is? In Florida werd een rif gerestaureerd dat door een gestrande boot was beschadigd. In Mexico werden de eerste restauratieproeven gedaan met een zeldzaam geweikoraal dat door een ziekte was verdwenen. Toch is ook juist de uitzettechniek en een haalbaarheidsonderzoek noodzakelijk alvorens uitgebreide rifrestauratie mogelijk is.

Een belangrijk instrument om bedreigde koralen te beschermen voor de handel is de CITES-wetgeving, die internationale handel in onder andere koralen controleert. De drang naar het kweken van koralen in gevangenschap is daardoor versterkt. Verschillende technieken om koraal te kweken werden beschreven tijdens het congres. Technieken die al door velen worden toegepast, maar nog lang niet door ieder aquarium. Achter de schermen in de Ocean worden al jaren jaarlijks 300 tot 400 steenkoralen gefragmenteerd voor eigen gebruik of voor donatie aan andere aquaria. Dit lukt nog bij lange na niet in alle aquaria, dus ook daar valt nog veel bij te schaven en te leren.

Kennisuitwisseling en wetenschappelijk onderzoek

Een congres als dit zorgt niet alleen voor een overzicht van het huidige kennisniveau  betreffende koralen, maar tevens voor versterking van het netwerk binnen de publieksaquaria én tussen aquaria en universiteiten. Veel aquariumkennis binnen hobby- en publieksaquaria is anekdotisch. Een EU-gesubsidieerd project CORALZOO is daarom opgestart om  ‘Fingerspitzengefühl’ om te zetten in harde wetenschappelijke feiten. De Universiteit van Wageningen is projectleider van dit project, waarin 5 Europese universiteiten en 10 publieksaquaria (waaronder Burgers’ Zoo in Arnhem en Diergaarde Blijdorp in Rotterdam) samenwerken. Een ander voorbeeld van een succesvol samenwerkingsverband is SECORE, een koraalproject geïnitieerd door Diergaarde Blijdorp dat zich richt op geslachtelijke voortplanting van steenkoralen in aquaria en in het wild.

Ook is er veel uitwisseling van koralen tussen aquaria om zo minder dieren uit het wild te hoeven halen. Een groot praktisch probleem is echter de benaming van deze koralen. Dit is ingewikkelde materie. Om deze reden werd een workshop gegeven door vier vooraanstaande koraaltaxonomen. Drie daarvan waren afkomstig uit het natuurhistorisch museum Naturalis in Leiden. Mede door een excursie naar  Diergaarde Blijdorp en een introductie door professor Rolf Bak van de Universiteit van Amsterdam over koraalecologie kreeg het congres een sterk Nederlands karakter. Zo heeft Nederland zich op internationaal niveau op de kaart kunnen zetten. Al met al een zeer leerzame week,  die positieve gevolgen zal hebben voor koraal in aquaria en hopelijk op termijn ook in de natuur.