Claudia verzorgt ringstaartmaki’s

Claudia werkt als dierverzorgster al 17 jaar met maki’s. Ze heeft eerst ervaring opgedaan als weekendhulp in Burgers’ Zoo en aansluitend gewerkt als fulltime dierverzorgster in Zoo Parc Overloon en Safaripark Beekse Bergen. Sinds kort is ze weer teruggekeerd bij Burgers’ Zoo. “In Safaripark Beekse Bergen heb ik zowel voor een gemengde groep (mannetjes en vrouwtjes) als voor een mannengroep ringstaartmaki’s gezorgd,” vertelt Claudia. “Bij de ringstaartmaki’s is het allereerst belangrijk om de dieren altijd goed te tellen, zodat er niet per ongeluk één dier achterblijft in het buitenverblijf wanneer de dieren aan het einde van de dag naar binnen gaan bijvoorbeeld. Maar we kijken vooral ook naar het gedrag: zijn de dieren actief, of blijven sommige dieren achter? Springen en lopen ze soepel, of hinken ze een beetje? Hoe is de conditie van hun vacht en hebben ze een natte neus? Halfapen hebben in tegenstelling tot (mens)apen altijd een vochtige neus als ze in goede conditie zijn. Dat zijn allemaal zaken waar we nauwkeurig naar kijken als we de dieren observeren.”

Masterstudent Tom Ballemans van Universiteit Wageningen heeft in 2021 een aantal maanden lang onderzoek gedaan naar hoe de dominantie in onze vrijgezellengroep ringstaartmaki’s is geregeld en wat voor invloed dit mogelijk heeft op het welzijn van elk individu. Normaal gesproken delen de vrouwtjes namelijk de lakens uit, maar hoe ontwikkelt dominantie zich dan in een groepje dat uitsluitend uit mannetjes bestaat? Tom heeft daarvoor naar dominantiegedrag gekeken en naar welke vriendschappen er tussen onze dieren bestaan. Welke dieren brengen de meeste tijd met elkaar door tijdens het eten, slapen of vlooien? In ons park bleek er een groep van drie en een groep van twee maki’s te bestaan, plus drie dieren die vaak op zichzelf waren, maar zich soms ook tijdelijk bij het groepje van twee voegden. Geen enkel dier bleek dus alleen te zijn en individuen werden ook toegelaten tot subgroepjes, waarbij allerlei vriendschappelijk gedrag wordt geobserveerd. Ook werd er regelmatig toenadering gezocht tot de drie zwarte maki’s.

We vragen aan Claudia hoe dominantiegedrag bij ringstaartmaki’s eruit ziet? “Ringstaartmakimannetjes houden in het wild zogenaamde stinkgevechten in de strijd om de vrouwtjes. Ze hebben geurklieren op hun polsen en wrijven hiermee verwoed hun staart in. Vervolgens wapperen ze die geuren naar hun rivalen, die hetzelfde gedrag terug vertonen. In mannengroepen in dierenparken heb ik het zelf nog nooit tot echte stinkgevechten zien komen, mogelijk ook omdat daar geen strijd om de vrouwtjes plaatsvindt. Het zijn meer subtiele gedragingen die de dominantie laten zien, zoals het platleggen van de oren, het gefixeerd kijken naar één bepaald dier of in een specifieke richting en het inwrijven van de staart. Meestal volstaat dat echter al en hoeven de dieren niet meer met de staart te gaan wapperen. Voor het zover komt, kiest de onderliggende partij al eieren voor zijn geld. Het dier dat wijkt, heeft de dominantiestrijd in dat geval verloren.”

Als het ’s ochtends nog fris is, zie je ringstaartmaki’s vaak met hun buik naar de zon zitten en hun armen gespreid. Ook in het wild doen ze dat regelmatig na een koude nacht op Madagaskar. Wat is er nog meer typerend voor de ringstaartmaki’s? “Ze zijn verzot op zoet voedsel: hoe zoeter, hoe beter. Toch moeten de dierverzorgers goed opletten dat ze maar weinig zoet fruit voeren, want ringstaartmaki’s hebben aanleg voor obsitas als ze teveel calorieën binnenkrijgen. Fruit is gekweekt voor menselijke consumptie en bevat veel meer suikers dan de wilde vruchtensoorten uit de natuur,” vertelt Claudia. “Je hoort ringstaartmaki’s daarnaast regelmatig geluiden maken. Ze hebben een scala aan verschillende geluiden om te communiceren. Ze danken de naam ‘katta’ aan het feit dat ze regelmatig kleine mauwende geluiden maken: dat doen ze vooral om contact te maken en te onderhouden met soortgenoten. En ze maken bijvoorbeeld knorrende geluiden als ze nieuw voedsel krijgen dat ze nog niet helemaal vertrouwen.”

Wat maakt ringstaartmaki’s bijzonder om te verzorgen? “Ringstaartmaki’s zijn charismatische dieren. Ze zijn heel nieuwsgierig en vertonen vaak actief gedrag. Ik vind het persoonlijk interessant dat ze er helemaal niet uitzien als een prototype aap. Hun gedrag en geluiden maken ringstaartmaki’s boeiende dieren om te verzorgen.” Naast de ontbossing die in razend tempo plaatsvindt op Madagaskar stipt Claudia nog een andere bedreiging aan: “Veel ringstaartmaki’s verdwijnen helaas in de illegale handel. Met name in Amerika en Azië worden deze dieren nogal eens als huisdier gehouden, waar ze uiteraard helemaal niet geschikt voor zijn.” Ook uit een andere hoek komt een bedreiging voor de ringstaartmaki’s in het wild: aangeplante witte mimosabomen. Deze planten komen oorspronkelijk niet voor op Madagaskar en ringstaartmaki’s eten de bladeren en vruchten, waar ze vervolgens ziek van worden. In gebieden waarin wilde ringstaartmaki’s leven, worden nu verwoede pogingen gedaan om alle witte mimosabomen weer te verwijderen.

Tot slot wijst Claudia nog op het handige gebruik van de staart, die bij een volwassen dier normaliter dertien à veertien witte en dertien à veertien zwarte ringen kent. “De staart heeft verschillende functies. We hebben het straks al gehad over de stinkgevechten. Daarnaast zorgt de opgerichte staart er in hoog gras voor dat groepsgenoten elkaar niet uit het oog verliezen. En als ze gaan rusten, leggen ze de staart als een soort sjaal in hun nek. Dat houdt warm, maar helpt ook tegen de aanval van roofvogels. Die proberen een prooidier in de nek te grijpen, maar hebben dan alleen de staart te pakken. Vaak zie je een groep ringstaartmaki’s ook allemaal tegen elkaar gaan liggen om als één grote bol te gaan slapen. Stel dat ze gewekt worden door een fossa of andere vijand, dan staren in één keer zo’n vijftien paar ogen je aan, wat een intimiderend effect kan hebben.”